Στίβος, Μαραθώνιος
1896, Αθήνα
1η Ολυμπιακή θέση
Ο Σπύρος Λούης (Μαρούσι Αττικής, 12 Ιανουαρίου 1873 – Μαρούσι Αττικής, 26 Μαρτίου 1940) ήταν Έλληνας μαραθωνοδρόμος και νικητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896.
Γεννήθηκε στο Μαρούσι από φτωχή αγροτική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν νερουλάς τότε που ακόμη δεν υπήρχε κεντρική ύδρευση και ο Σπύρος τον βοηθούσε κουβαλώντας το νερό.[4]
Ο Μαραθώνιος δρόμος
Όταν το 1894 αποφασίστηκε η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, άρχισαν οι προετοιμασίες ώστε οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες (1896) να διοργανωθούν στην Αθήνα. Ένα από τα αγωνίσματα ήταν ο μαραθώνιος, άθλημα που δεν είχε διοργανωθεί ποτέ μέχρι τότε. Η πρόταση είχε γίνει από τον Γάλλο Μισέλ Μπρεάλ, ο οποίος είχε εμπνευστεί από τον άθλο του αγγελιοφόρου Φειδιππίδη, που είχε διανύσει την απόσταση ξεκινώντας από την πόλη του Μαραθώνα μέχρι στην Αθήνα για να αναγγείλει την νίκη των Αθηναίων στη μάχη του Μαραθώνα.
Οι Έλληνες ήταν κατενθουσιασμένοι για το νέο άθλημα και αποφάσισαν να οργανώσουν προκαταρκτικούς αγώνες για τους Έλληνες αθλητές που ήθελαν να δηλώσουν συμμετοχή. Διοργανωτής των προκαταρκτικών ήταν ο συνταγματάρχης του στρατού, Παπαδιαμαντόπουλος, ο οποίος ήταν διοικητής του Λούη κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1893–1895). Ο πρώτος προκαταρκτικός, που ήταν συγχρόνως και ο πρώτος Μαραθώνιος αγώνας, διοργανώθηκε στις 10 Μαρτίου. Νικητής ήταν ο Χαρίλαος Βασιλάκος με 3 ώρες, 18 λεπτά. Ο Λούης συμμετείχε στους δεύτερους προκαταρκτικούς, στις 25 Μαρτίου. Ο Παπαδιαμαντόπουλος που θυμόταν τον Λούη για την αντοχή του στο τρέξιμο, τον είχε πείσει να δηλώσει συμμετοχή, όμως ο Λούης διέσχισε την τελική γραμμή στην πέμπτη θέση, εκτός του χρονικού ορίου που είχε τεθεί για την πρόκριση. Τελικά έγινε οριακά δεκτός με παρέμβαση του διοργανωτή Παπαδιαμαντόπουλου, μαζί με τον 6ο συνυποψήφιό του Μασούρη, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών.[5] Νικητής στους δεύτερους προκαταρκτικούς αναδείχθηκε ο Ι. Λαυρέντης.
Ο Μαραθώνιος ήταν να πραγματοποιηθεί στις 29 Μαρτίου (σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο που ήταν τότε σε χρήση στην Ελλάδα), και αναμένονταν με μεγάλο ενθουσιασμό από όλους. Ο λαός και οι κυβερνώντες επιζητούσαν τη μεγάλη εθνική επιτυχία, η οποία δεν είχε έρθει μέχρι στιγμής στους εν λόγω ολυμπιακούς αγώνες.
Η είσοδος του Λούη στο ολυμπιακό στάδιο, συνοδευόμενος στα τελευταία μέτρα από τον πρίγκηπα Κωνσταντίνο.
Ο Παπαδιαμαντόπουλος έδωσε το σήμα εκκίνησης στον Μαραθώνα. Δεκατρείς δρομείς από την Ελλάδα και τέσσερις αθλητές από άλλα έθνη έλαβαν μέρος. Ο Γάλλος Αλμπέν Λερμιζιό (Albin Lermusiaux) που είχε πάρει και χάλκινο στα 1500 μέτρα μπήκε νωρίς μπροστά και προηγείτο. Στο Πικέρμι ο Λούης σταμάτησε σε ένα καφενείο και ζήτησε να πιει ένα ποτήρι κρασί, λέγοντας ότι θα τους φτάσει και θα τους προσπεράσει όλους πριν από το τέλος.
Μετά το 32ο χιλιόμετρο, ο Λερμιζιό κατέρρευσε από την εξάντληση. Το προβάδισμα ανέλαβε τώρα ο Αυστραλός Έντγουϊν Φλακ που πρωτύτερα είχε πάρει μετάλλιο στα 800 και 1500 μέτρα. Ο Λούης άρχισε να ελαττώνει την απόσταση, μέχρι που και ο Αυστραλός, που δεν ήταν συνηθισμένος στις μεγάλες αποστάσεις, κατέρρευσε μερικά χιλιόμετρα αργότερα.
Εν τω μεταξύ, στο στάδιο, η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη, ειδικά όταν ένας αγγελιοφόρος με το ποδήλατο είχε βιαστεί να φέρει την είδηση ότι ο Αυστραλός προηγείτο. Σε λίγο κατέφτασε ένας έφιππος αξιωματικός και ανήγγειλε ότι ένας Έλληνας ήταν πρώτος στον αγώνα δρόμου.[6] Οι χιλιάδες θεατές άρχισαν να πανηγυρίζουν και να τον παροτρύνουν φωνάζοντας «Έλλην, Έλλην!»
Ο Λούης μπήκε πρώτος στο στάδιο, όπου τον υποδέχτηκε ο κόσμος μαζί με τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο και τον πρίγκιπα Γεώργιο και τον κέρναγαν κρασί, γάλα, μπύρα, αυγά πασχαλινά, πορτοκαλάδα και άλλα δώρα. Πολλοί του έταζαν από κοσμήματα ως τζάμπα ξύρισμα στο κουρείο για πάντα. Ο μύθος λέει ότι ο βασιλιάς Γεώργιος ρώτησε τον Λούη τι δώρο θα ήθελε να του προσφέρει, και εκείνος του απάντησε: «Ένα γαϊδουράκι να με βοηθάει να κουβαλάω το νερό.» Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ο ίδιος δήλωσε ότι αρνήθηκε ως δώρο κάποιο άλογο ή κάρο.[7]
Ο Λούης έτρεξε τον μαραθώνιο σε χρόνο 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δεύτερα, σε ηλικία 24 ετών. Μετά τους Ολυμπιακούς γύρισε στο χωριό του και δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα δρόμου. Έζησε μια ζωή ήρεμη, εργαζόμενος ως αγρότης, και αργότερα ως τοπικός αστυνομικός.
Μετά τους Ολυμπιακούς
Πινακίδα στο Μαρούσι
Ο Σπύρος Λούης στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο
Την τελευταία δημόσια εμφάνισή του έκανε το 1936, όταν προσκλήθηκε ως τιμητικός φιλοξενούμενος από τους διοργανωτές των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1936, που διοργανώθηκαν στο Βερολίνο. Στο ντοκιμαντέρ Ολυμπία – Η γιορτή των εθνών εμφανίζεται ο Λούης με άσπρη φουστανέλα και σκούρο γιλέκο κρατώντας ένα φουντωτό κλαδί ελιάς στο δεξί του χέρι. Η φορεσιά αυτή, έχει δωρηθεί και φυλάσσεται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας.
Ο Λούης πέθανε λίγους μήνες πριν από την Ιταλική εισβολή στην Ελλάδα. Αθλητικές λέσχες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό φέρουν το όνομά του. Σημαντική αναφορά είναι το Ολυμπιακό Στάδιο Αθηνών, τόπος διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων (2004), που επονομάστηκε Σπύρος Λούης. Στο Μόναχο, το όνομά του φέρει η λεωφόρος Spiridon-Louis-Ring στο αντίστοιχο Ολυμπιακό πάρκο.
Ο Μαραθώνιος του Λούη παρουσιάζεται και στην κινηματογραφική ταινία Συνέβη στην Αθήνα (It Happened in Athens), με την Τζέιν Μάνσφιλντ.
Η έκφραση στα ελληνικά: «Έγινε Λούης» λέγεται για κάποιον που εξαφανίζεται τρέχοντας γρήγορα.
Αποτελέσματα
| Ολυμπιακοί αγώνες | Αγώνισμα | ΟΕ / Ομάδα | Θέση | Μετάλλιο | Πλήρες όνομα | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1896 Summer Olympics | Athletics |  GRE |
Spyros Louis | |||
| Marathon, Men (Olympic) | 1 | Χρυσό |
https://www.olympedia.org/athletes/70782
Ο πρώτος των πρώτων! Έτσι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον Μαρουσιώτη που κατέγραψε μια από τις πιο εμβληματικές νίκες. Ολυμπιονίκης στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες στον Μαραθώνιο δρόμο, αγώνισμα που έγινε για πρώτη φορά!
Μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896 το αγώνισμα δεν είχε διεξαχθεί ποτέ. Στην αρχαιότητα αγώνας δρόμου με την μεγαλύτερη απόσταση ήταν ο δόλιχος απόστασης 4.800μ.
Η πρόταση να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα των αγώνων της Αθήνας είχε γίνει από τον Γάλλο Μισέλ Μπρεάλ, ο οποίος είχε εμπνευστεί από τον άθλο του Αθηναίου οπλίτη, που είχε διανύσει την απόσταση ξεκινώντας από την πόλη του Μαραθώνα μέχρι στην Αθήνα για να αναγγείλει την νίκη των Αθηναίων στη μάχη του Μαραθώνα.
Ο Σπύρος Λούης γεννήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1873 στο Μαρούσι από αγροτική οικογένεια και βοηθούσε τον πατέρα του που ήταν νερουλάς, κουβαλώντας νερό στις γειτονιές της περιοχής του.
Στους πρώτους πανελλήνιους – προκριματικούς αγώνες για την συγκρότηση της Ολυμπιακής Ομάδας νικητής ήταν ο Χαρίλαος Βασιλάκος με 3 ώρες,18 λεπτά και στον δεύτερο προκροματικό αγώνα νικητής ήταν ο Ι. Λαυρέντης. Ο Λούης όμως συμπεριλήφθηκε στην ομάδα με παρέμβαση από το συνταγματάρχη Παπαδιαμαντόπουλο, διοργανωτή των προκριματικών, που γνώριζε το ταλέντο και τις αντοχές του από τη στρατιωτική του θητεία (1893-1895).
Στον πρώτο Μαραθώνιο των Ολυμπιακών της Αθήνας 10/4/1896 (29 Μαρτίου παλαιό ημερολόγιο) η απόσταση ήταν 40χλμ, η εκκίνηση δόθηκε από τον Μαραθώνα και ο τερματισμός ήταν μέσα στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Αφέτης ήταν ο συνταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος και στην γραμμή της εκκίνησης πήραν θέση 13 Έλληνες και 4 ξένοι δρομείς.
Ο Λούης τερμάτισε σε χρόνο 2 ώρες 58.50 και ήταν σε ηλικία 24 ετών.
Η υποδοχή στο στάδιο του Σπύρου Λούη ήταν συγκλονιστική και μέχρι την είσοδό του τα συναισθήματα ανάμικτα. Οι πληροφορίες ότι προηγείται ο Γάλλος Λερμιζιό είχαν γεμίσει απογοήτευση τους θεατές. Ο Γάλλος δρομέας εγκατέλειψε στη συνέχεια στο 32ο χιλιόμετρο και επικεφαλής στην κούρσα τέθηκε ο Αυστραλός Φλάκ ο οποίος στα επόμενα χιλιόμετρα εγκατέλειψε κι αυτός.
Ο Σπύρος Λούης που στο μεταξύ είχε αρχίσει να μειώνει τη διαφορά με τον Αυστραλό, πέρασε στην πρώτη θέση.
Το ηθικό του κόσμου που βρισκόταν στο Στάδιο αναπτερώθηκε με την είδηση που μετέφερε έφιππος – αγγελιαφόρος στο Στάδιο ότι προηγείται Έλληνας το Στάδιο δονήθηκε από την ιαχή “Ελλην-Ελλην”.
Ο Λούης μπήκε πρώτος στο Στάδιο και τον υποδέχτηκε πλήθος κόσμου μαζί με τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο και τον πρίγκηπα Γεώργιο.
Κατέκτησε ασημένιο μετάλλιο (αυτή ήταν η απόφαση της ΔΟΕ τότε) και βαρύτιμο κύπελλο ενώ ο δεύτερος Χαρίλαος Βασιλάκος χάλκινο (3 ώρες, 18 λεπτά.) και τρίτος (χωρίς απονομή και μετάλλιο τότε) ο Ούγρος Κέλνερ (3 ώρες 06.35)
Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες ο Λούης έζησε μια ήρεμη ζωή στο Μαρούσι ως αγρότης, ως φύλακας στον σιδηροδρομικό σταθμό Μαρκοπούλου και ως τοπικός αστυνομικός και δεν πήρε άλλοτε μέρος σε άλλο αγώνα.
Τελευταία δημόσια εμφάνισή του ήταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936 όταν προσκλήθηκε ως τιμητικά φιλοξενούμενος από τους διοργανωτές όταν οργανώθηκε για πρώτη φορά λαμπαδηδρομία.
Ο Σπύρος Λούης έγινε θρύλος! Το όνομά του συνδέθηκε με πλήθος ιστορίες και περιστατικά, ονοματοθεσίες δρόμων, πλατειών, συλλόγων, στην Ελλάδα και σε όλον τον κόσμο. Πέθανε στις 26 Μαρτίου 1940.
https://www.segas.gr/athletes/spyros-loyis/
